Srpska pravoslavna crkva (SPC) i njeni vernici danas obeležavaju Svetog Sergija i Vakha, u narodu poznatog kao Srđevdan.
Ovaj dan, koji se u crkvenom kalendaru označava podebljanim crnim slovom, zauzima posebno mesto među jesenjim praznicima, jer spaja duboko poštovanje prema hrišćanskim mučenicima sa bogatom tradicijom naroda Balkana.
Ko su bili Sveti Sergije i Vakh
Prema predanju, Sveti Sergije i Vakh bili su visoki rimski dostojanstvenici na dvoru cara Maksimijana (Marka Aurelija Valerija), savladara cara Dioklecijana (286–305).
Kao tajni hrišćani, odbili su da se poklone rimskim bogovima i da učestvuju u obredima paganskog kulta.
Zbog svoje vere bili su lišeni časti, odlikovanja i položaja, a zatim poslati u izgnanstvo u Siriju, gde su podneli teške muke i smrt.
Njihovo stradanje postalo je simbol nepokolebljive vere i ljudskog dostojanstva, a kult Svetog Sergija i Vakha ubrzo se proširio širom hrišćanskog sveta.
Širenje kulta i istorijski značaj
Pod carem Justinijanom I (527–565), koji je u Carigradu podigao crkvu posvećenu ovim svecima, njihovo poštovanje proširilo se i na zapadne krajeve.
Posebno je bilo izraženo na prostoru između Drača i Dubrovnika, gde je, prema sačuvanim podacima, postojalo više od 15 crkava posvećenih Svetom Sergiju i Vakhu.
Jedna od najpoznatijih bila je crkva na reci Bojani, koja je postala mesto sahrane vladara dinastije Vojislavljević u 11. i 12. veku. Nakon obnove u 13. veku, zahvaljujući kraljici Jeleni Anžujskoj i njenim sinovima Dragutinu i Milutinu, mogla je da primi i do 3.000 vernika.
Poštovanje u narodu i običaji
Srđevdan je jedna od značajnijih krsnih slava u pravoslavnoj tradiciji.
Pripada slavama za koje se priprema mrsna hrana, osim ako praznik padne u sredu ili petak, kada se poštuje post.
Narodna predanja kažu da zemljoradnici na ovaj dan ne bi trebalo da oru ili izvode volove na polje, jer se veruje da to donosi nesreću. Umesto rada, Srđevdan je dan za molitvu, zajedništvo i porodično okupljanje.
Sveti Sergije i Vakh u Mileševi
Prema legendi, prilikom prenosa moštiju Svetog Save iz Trnova u Mileševu, u ovaj manastir su prenete i mošti Svetog Sergija i Vakha.
Njihov kult je postojao u Mileševi još od ranog perioda, o čemu svedoče freske iz najstarijih slojeva manastira.
Grad u kojem su pogubljeni, Resafa u Siriji, dugo je nosio ime Sergiopolis i bio jedno od najvećih hodočasničkih mesta hrišćanskog Istoka u 6. veku.
Značenje praznika danas
Srđevdan danas ostaje simbol istrajnosti, poštenja i vere u teškim vremenima.
Kao i mnogi drugi sveci u pravoslavnoj tradiciji, Sveti Sergije i Vakh nisu samo verske figure, već i podsetnik na moralne vrednosti koje prevazilaze vreme – vernost, čast i odanost bližnjem.
Za mnoge porodice koje danas slave Srđevdan, ovaj praznik nije samo obred, već i dan zahvalnosti i zajedništva.
