U današnjem članku podsjećamo na svete mučenike Evlampija i Evlampiju, čije se ime u pravoslavnom kalendaru obilježava 10. oktobra po starom, odnosno 23. oktobra po novom kalendaru.
Njihova priča dolazi iz ranog hrišćanstva i do danas ostaje snažan podsjetnik na istrajnost, vjeru i odanost Bogu u trenucima najvećih iskušenja.
Porijeklo i istorijski kontekst
Sveti Evlampije poticao je iz ugledne porodice u Nikomidiji, na prijelazu iz trećeg u četvrti vijek — u doba kada su hrišćani bili progonjeni po carevoj naredbi.
Dok su se mnogi sklanjali po pećinama i pustinjama, Evlampije je pokazao hrabrost koja je nadmašila strah. Javno je pocijepao carevu naredbu o ubijanju hrišćana — čin koji je za tadašnje vlasti predstavljao pobunu, a za vjernike izraz najdublje vjere.
Zbog toga je bio uhapšen i izveden pred sudiju, koji mu je nudio slobodu i bogatstvo ako se odrekne Hrista.
Evlampije je odbio i podnio teška mučenja — udarce, gvozdene sprave, čak i polaganje na užareni metal. Prema predanju, ostao je živ, što se smatralo čudom i potvrdom njegove vjere.
Čudo i dolazak sestre Evlampije
Kada je bio doveden u paganski hram pred kip boga Marsa, Evlampije se pomolio — i kip se raspao u komade. Taj događaj razbjesnio je sudiju, koji je nastavio mučenja.
Vest o njegovom stradanju stigla je i do njegove sestre Evlampije, koja je odmah došla u grad i zatražila da dijeli bratovu sudbinu.
Njena hrabrost zapanjila je prisutne. Prema predanju, preživjela je mnoge muke — bila je obešena za kosu, bacana u kipuću vodu i usijanu peć, ali je ostala živa. Vatra se, kaže predanje, sama ugasila, a voda ohladila.
Na kraju, sudija je naredio da oboma budu odrubljene glave. Evlampije je, iako oslijepljen, sam položio glavu na panj, a Evlampija je izdahnula pre samog pogubljenja.
Širenje kulta i poštovanje kroz vijekove
U devetom vijeku, Sveti Teofan Načertani sastavio je Kanon u čast Evlampija i Evlampije, u kojem se veliča njihova vjera i istrajnost.
Vjernici su vjerovali da njihove mošti donose iscjeljenje, pa su se molitve i hodočašća u njihovu čast proširila i van Nikomidije.
Danas se u crkvama na ovaj dan pale svijeće i čita Tropar svetim mučenicima, kojim se podsjeća na njihovu žrtvu i moli za zdravlje i mir u porodici.
Običaji i vjerovanja u našim krajevima
U mnogim pravoslavnim domovima, 23. oktobar se i dalje poštuje kao dan skromnosti i molitve.
Vjernici vjeruju da molitva upućena Evlampiju i Evlampiji čuva porodicu od bolesti i donosi blagostanje.
U ruralnim sredinama ovaj dan povezan je i sa vjerovanjem da se tada ne započinju teški poslovi, već se dan posvećuje molitvi i zahvalnosti.
Beogradska patrijaršija redovno podsjeća da njihova priča nije samo svjedočanstvo o vjeri, već i simbol porodičnog zajedništva i hrabrosti — snage koja dolazi iz ljubavi i vjere u Boga.
Poruka koja traje
Priča o Evlampiju i Evlampiji nije samo dio hagiografije, već duhovna pouka o istrajnosti i nadi.
Njihova žrtva pokazuje da ljubav, vjera i spremnost na žrtvu prevazilaze bol i strah, te da svaka epoha ima svoje iskušenje — ali i svoje svjetionike vjere.
„Njihova imena podsjećaju nas da prava snaga ne dolazi iz moći, već iz vjere i čiste savjesti.“
